पूर्वमध्यमा — प्रथम एवं द्वितीय वर्ष पाठ्यक्रम (पूर्ण विवरण)

चन्द्र देव त्रिपाठी 'अतुल'
0
पूर्वमध्यमा — प्रथम एवं द्वितीय वर्ष पाठ्यक्रम (पूर्ण विवरण)
पूर्वमध्यमा प्रथम एवं द्वितीय वर्ष पाठ्यक्रम

पूर्वमध्यमा — प्रथम एवं द्वितीय वर्ष पाठ्यक्रम (पूर्ण विवरण)

पूर्वमध्यमा पूर्वमध्यमा प्रथम वर्ष को कक्षा-09 तथा द्वितीय वर्ष को कक्षा-10 कहते हैं। यह पाठ्यक्रम उत्तरप्रदेश माध्यमिक संस्कृत शिक्षा परिषद् लखनऊ द्वारा संचालित यूपी संस्कृत बोर्ड के वर्ष 2025-26 के लिए अनुमन्य एवं अद्यतन पाठ्यक्रम है

यह पाठ्यक्रम दो वर्षों—प्रथम और द्वितीय—में विभाजित है.पहले कक्षा-09 फिर नीचे कक्षा-10 का पाठ्यक्रम दिया गया है..

पूर्वमध्यमा प्रथम वर्ष (कक्षा-09) का विस्तृत एवं समग्र पाठ्यक्रम

पूर्वमध्यमा प्रथम वर्ष (कक्षा-09) के पाठ्यक्रम की रूपरेखा
प्रश्नपत्र-संख्या विषयः पूर्णाङ्कः
प्रथमअनिवार्यं संस्कृतम्100
द्वितीयसंस्कृतशास्त्रम्100
तृतीयहिन्दी100
चतुर्थसामाजिक विज्ञान100
पञ्चमपौरोहित्यम्100
षष्ठइतिहास पुराण एवं संस्कृति/गृहविज्ञान100
पञ्चमअंग्रेजी/चित्रकला100

पूर्वमध्यमा प्रथमखण्डः (मानविकीवर्गः) — पूर्णांक: 600

प्रथम प्रश्नपत्रम् अनिवार्यसंस्कृतम् (कोड सं.-193) — पूर्णांक- 100)

  • (क) नीतिसंग्रहः -(मित्रलाभ)
  • ख- रघुवंशमहाकाव्यम् -(द्वितीयसर्गस्य 1-25 श्लोकपर्यन्तम्)
  • ग- रचनानुवादकौमुदी- (1-15 अभ्यासाः) संस्कृतानुवादः, शब्दरूपाणि, धातुरूपाणि
  • घ- छन्दसांलक्षणोदारणज्ञानम्-- अनुष्टुप, आर्या, इन्द्रवज्रा, उपेन्द्रवज्रा,भुजङ्गप्रयातम्, वसन्ततिलका, शालिनी,स्रग्विणी ।
  • ङ-मध्यसिद्धान्तकौमुदी -आदितः अव्यय प्रकरणान्तम्)
  • अथवा
  • लघुसिद्धान्तकौमुदी- -हलन्त प्रकरणतः अव्ययप्रकरणपर्यन्तम्
  • खण्ड ङ - जिन छात्रों ने व्याकरण न लिया हो उनके लिए अनिवार्य है । व्याकरण लेने वाले छात्रों के लिए दो और विकल्प हैं। अर्थात व्याकरण लेने वाले छात्रों के लिए खण्ड ङ में चार विकल्प हैं। दो और विकल्प नीचे दिये जा रहे हैं
  • तर्कसंग्रहः -सपदकृत्यम्(प्रत्यक्षतः अनुमानखण्ड पर्यन्तम्)
  • अथवा
  • योगदर्शनम् -(प्रथम पादस्य 1-32 सूत्र पर्यन्तम् तथा च द्वितीय पादस्य 29-55 सूत्र पर्यन्तम् ) व्यासभाष्यमनुसृत्य

द्वितीय प्रश्नपत्र (पूर्णांक-100 अंक)

साहित्य- पूर्णांक- 70

  • 1.कुमारसम्भवम् -(प्रथमसर्गः) -20 अंक
  • 2. कुमारसम्भवम् -(द्वितीयसर्गः)- 20 अंक
  • 3.रघुवंशमहाकाव्यम् -(पंचम सर्गः)- 30 अंक

नव्यव्याकरण -पूर्णांक-70

  • (क) सिद्धान्तकौमुदी
    1.संज्ञाप्रकरणम्।-10 अंक
    2.सन्धिप्रकरणम्।-20 अंक
    3. अजन्तप्रकरणम्-20 अंक
    4. हलन्तपुल्लिंगप्रकरणतः- अव्ययप्रकरणपर्यन्तम्। - 20 अंक
  • न्याय-न्यायसिद्धान्त मुक्तावली (प्रत्यक्ष खण्ड)
  • दर्शनम् -तर्कसंग्रहः (पदकृत्यम् सम्पूर्णम्)
  • प्राचीनव्याकरणम- क) काशिकावृत्त: (प्रथमद्वितीयाध्यायौ) वार्तिककारिकाशवर्जिता) अथवा (क) अष्टाध्यायीभाष्यम् - प्रथमावृत्तिः- (प्रथमद्धितीयाध्यायौ) ख) अष्टाध्यायी-मूलपाठकण्ठस्थीकरणम (प्रथमद्धवितीयाध्यायौ) ग) वर्णोच्चारणशिक्षा घ) अव्ययार्थ: (अव्यानाम् अर्थोदाहरणे)
  • ऋग्वेदः--(क) ऋम्वेदसंहितायाः सस्वरायाः प्रथममण्डलम्, सूक्तानि - 158, 164, 166, 187, 189, (ख) द्वितीयमण्डलम्, सूक्तानि 12,23-25,33,43-44 तृतीयमण्डलम्, सूक्तानि -7,27,37-38,40- 42,55,59 चतुर्थण्डलम्, सूक्तानि -4
  • शुक्लयजुर्वेदः- (माध्यन्दिनशाखीयः) क) शुक्लयजुर्वेदसंहिताया: सस्वराया: 1-5 अध्यायाः, ख) याज्ञवल्क्यशिक्षा
  • कृष्णयजुर्वेदः--(तैत्तिरीयशाखीयः) क) तैत्तिरीयशाखायाः प्रथमकाण्डम्ख) व्यासशिक्षा
  • सामवेदः-- (क) सामवेदसंहितायाः सस्वरायाः पूर्वार्चिकस्य 1-2 प्रपाठकी .ख) नारदीयशिक्षा
  • अथर्ववेदः-- (शौनकशाखीयः) क) अथर्ववेदसंहितायाः सस्वरायाः 1-2 काण्डे, (ख) माण्ड्कीशिक्षा
  • आयुर्वेदः--( क) अष्टांगह्हृदयम्- 1. दिनचर्या (द्वितीयोऽध्यायः), 2. ऋत्चर्या (ततीयोऽध्यायः) ख) वैद्यशतश्योकी (1-50 श्लोीकाः ) कण्ठस्थीकरणम्

तृतीय प्रश्नपत्र (हिन्दी)

हिन्दी

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 09 के अनुसार

चतुर्थ प्रश्नपत्र (सामाजिक विज्ञान)

सामाजिक विज्ञान

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 09 के अनुसार

पंचम् प्रश्नपत्र (पौरोहित्य)

पौरोहित्य

  • पंचांगपूजनम्(गौरी-गणेशपूजनविधिः, कलशस्थापनविधिः, पुण्याहवाचनविधिः, षोडशमातृकापूजनविधिः, सप्तघृतमात्रिकापूजनविधिः,आयुषमन्त्रपाठविधिः, नान्दी-श्राद्धविधिः

षष्ठ प्रश्नपत्र इतिहास पुराण एवं संस्कृति

इतिहास पुराण एवं संस्कृति

  • रामायणकालीन घटनाओं एवं व्यक्तियों का सामान्य परिचय- क) 1. रामायण का संक्षिप्त परिचय, 2. क्रौंचवध, 3. ऋष्यशङगोपाख्यान. 4. विश्वामित्र के साथ राम-लक्ष्मण का प्रस्थान 5, ताड़कावध, 6. सगरोपाख्यान, 7. धनुषयज्ञ तथा रामादि का विवाह. 8. राम का राज्याभिषेक, 9. कैकेयी का वरद्वययाचन, 10. राम का वनवास, 11. राम और केवट (निषाद). 12. राम का चित्रकूट निवास, 13. राम-भरत-मिलन, 14. राम का पंचवटी गमन तथा राक्षसों का वध, 15. सीताहरण, 16. जटायु का आख्यान, 17. राम और सुग्रीव की मैत्री, 18. बालि-वध, 19. सीतान्वेषण, 21. हनुमान का सागर संतरण, 21. हनुमान और सीता संवाद, 22. लंकादहन, 23.राम-रावण युद्ध, 24.रावण-वध, 25. राम का राज्याभिषेका ख) 1. वाल्मीकि, 2. विश्वामित्र, 3. दशरथ, 4. राम, 5. लक्ष्मण, 6. भरत, 7. शत्रुघ्न, 8. जनक, 9. परशुराम, 10. वशिष्ठ, 11. सुग्रीव, 12. बालि, 13. हनुमान, 14. रावण, 15. विभीषण, 16. मेघनाद। ग) I. कौशल्या, 2. कैकेयी, 3. सीता, 4. तारा, 5. मन्दोदरी।

सप्तम् प्रश्नपत्र अंग्रेजी

अंग्रेजी

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 09 के अनुसार

चित्रकला

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 09 के अनुसार

पूर्वमध्यमा द्वितीय वर्ष (कक्षा-10) का विस्तृत एवं समग्र पाठ्यक्रम

पूर्वमध्यमा द्वितीय वर्ष (कक्षा-10) के पाठ्यक्रम की रूपरेखा
प्रश्नपत्र-संख्या विषयः पूर्णाङ्कः
प्रथमअनिवार्यं संस्कृतम्100
द्वितीयसंस्कृतशास्त्रम्100
तृतीयहिन्दी100
चतुर्थसामाजिक विज्ञान100
पञ्चमपौरोहित्यम्100
षष्ठइतिहास पुराण एवं संस्कृति/गृहविज्ञान100
पञ्चमअंग्रेजी/चित्रकला100

प्रथम प्रश्नपत्र (पूर्णांक-70 अंक)

अनिवार्य संस्कृतम्- पूर्णांक- 70

  • (क) मूलरामायणम् -(बालकाण्डस्य प्रथमः सर्गः)
  • (ख) शिवराजविजयः -(प्रथमविरामस्य प्रथमो निश्वासः)
  • (ग) रचनानुवादकौमुदी- (16-30 अभ्यासाः) संस्कृतानुवादः, शब्दरूपाणि, धातुरूपाणि
  • (घ) छन्दसां लक्षणोदाहरणज्ञानम्- द्रतविलम्बितम्, मन्दाक्रान्ता, शिखरिणी, शार्द्लविक्रीडितम्,मालिनी, तोटकम्, प्रहर्षिंणी , हरिणी
  • (ङ) मध्यसिद्धान्तकौमुदी- (कारक:, समास: , भ्वादिगणः)
  • अथवा
  • लघुसिद्धान्तकौमुदी -(तिडन्तप्रकरणमात्रम्)
  • (व्याकरणेतरच्छात्राणां कृते अनिवार्यम्, व्याकरणच्छात्राणां कृते हवैकल्पिकम)
  • तर्कसंग्रह - पदकृत्यसहित: (अनुमानादिसमाप्षिर्यन्तः)
  • अथवा
  • सांख्यसूत्रम् -(तृतीयोऽध्याय )

द्वितीय प्रश्नपत्र (पूर्णांक-100 अंक)

साहित्य- पूर्णांक- 70

  • 1.कुमारसम्भवम् -(प्रथमसर्गः) -20 अंक
  • 2. कुमारसम्भवम् -(द्वितीयसर्गः)- 20 अंक
  • 3.रघुवंशमहाकाव्यम् -(पंचम सर्गः)- 30 अंक

तृतीय प्रश्नपत्र (हिन्दी)

हिन्दी

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 10 के अनुसार

चतुर्थ प्रश्नपत्र (सामाजिक विज्ञान)

सामाजिक विज्ञान

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 10 के अनुसार

पंचम् प्रश्नपत्र (पौरोहित्य)

पौरोहित्य

  • क) सर्वतोभद्रपूजनविधि: समन्त्रकः (कारिकासहितः) ख) लिंगतोभद्रूजनविधि: समन्त्कः (कारिकासहितः) ग) पीठपूजनविधि , यन्त्रपूजनविधिः, अम्युतारणविधिः, प्राणप्रतिष्ठाविधिः घ) ग्रहस्थापनविधिः

षष्ठ प्रश्नपत्र इतिहास पुराण एवं संस्कृति

इतिहास पुराण एवं संस्कृति

  • महाभारतकालीन घटनाओं एवं व्यक्तियों का परिचय- क) 1. पाण्डव एवं कौरवों की उत्पत्ति कथा, 2. जनमेजय का नागयज्ञ, 3. युधिष्ठिर का यज्ञ, 4. पाण्डर्वों का वनवास, 5. यक्ष-यधिष्ठिर सम्वाद, 6. नलोपाख्यान, 7. शकुन्तलोपाख्यान, 8. कीचकवध कथा, 9. मत्स्यवेध, 10. द्रौपदी स्वयम्वर, 11. विदुलोपाख्यान 12. लाक्षागृह, 13. द्युतक्रीड़ा, 14. कच-देवयानी 15. कर्ण का दान, 16. अभिमन्युवकध, 17. भारतयुद्ध, 18. भीष्प-परशुराम युदध, 19. परीक्षित जन्म, 20. अश्चमेध यज्ञ, 21. जयद्रथवध, 22. भीष्म का उपदेश, 23. पाण्डवों का स्वर्गारोहण 24. चक्रव्यूह, 25. द्रोणाचार्य और भीष्म का स्वर्गवासा ख) 1. व्यास, 2. शान्तनु, 3. भीष्य, 4. धृतराष्ट्र, 5. पाण्डू, 6. युधिष्ठिर, 7. भीम, &. अर्जन, 9. नकुल और सहदेव, 10. कर्ण, 11. दुर्योधन, 12. दुःशासन, 13. अभिमन्यु, 14. परशुराम, 15. द्रोणाचार्य, 16. अश्वत्थामा, 17. विद्र, 18. जयद्रथ, 19. आस्तीकमुनि, 20, श्रीकृष्ण, 21. शकुनि ग)1. द्रीपदी, 2. गान्धारी, 3. कुन्ती, 4. मत्स्योदरी (योजन-गन्धा), 5. विदुला

सप्तम् प्रश्नपत्र अंग्रेजी

अंग्रेजी

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 10 के अनुसार

चित्रकला

  • उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद् की कक्षा 10 के अनुसार

© 2025 • Paramhans Pathshala • सर्वाधिकार सुरक्षित


© 2025 • Paramhans Pathshala • सर्वाधिकार सुरक्षित

एक टिप्पणी भेजें

0 टिप्पणियाँ

एक टिप्पणी भेजें (0)